Avropadakı populistlər, xüsusən də sağçılar - son seçkilərdə səs paylarını artırıblar

İtaliya və İsveçdə keçirilən son seçkilər sağçı populist partiyaların uğurları ilə nəticələndi və bu partiyaların son illərdə Avropada nümayiş etdirdiyi artan seçki güclərini bir daha təsdiqlədi.

İtaliyada sağçı populist “İtaliya Qardaşları” partiyası ölkənin son seçkilərində ən yüksək səs payını təmin edərək, lideri Giorgia Meloni ilə birlikdə iqtidarı rəsmiləşdirdi. İsveçdə İsveç Demokratları ölkənin son seçkilərində ikinci ən populyar partiya olaraq ortaya çıxdı. Onların güclü performansı son altı parlament seçkilərində davamlı yüksəlişin və 2014-cü il seçkilərindən sonra artımın kulminasiyasıdır.

Məsələn, bu il İtaliyada hər on seçicidən dördü üç əsas sağ populist partiyadan birinə səs verdi: İtaliya Qardaşları, Forza Italia və Leqa. Digər tərəfdən, mərkəzçi populist partiya olan Five Star Lega 2018-ci ildən bəri səs payının təxminən yarıya qədər azaldığını gördü.

İspaniyada populist partiyalara verilən səslərin payı 2015-2019-cu illər arasında - ölkənin ən son qanunvericilik seçkiləri keçirildiyi zaman - təxminən iki dəfə artıb - 13%-dən 25%-ə yüksəlib. Bu, xüsusilə sağdakı populistlər arasında baş verdi, Vox partiyası bu müddət ərzində səs payının 10%-dən 15%-ə qədər artırdı.

Hollandiyada sağ təmayüllü populist partiyalar 2021-ci ildə təxminən 16% səs topladılar - bu, təxminən on illik parlament seçkilərində görünməmiş yüksək göstəricidir.

Həm Macarıstanda, həm də Polşada sağ populist partiyalar son iyirmi ildə böyük irəliləyiş əldə edərək hakimiyyətə gəliblər. Macarıstanda 2010-cu ildən hakimiyyətdə olan prezident Viktor Orbanın ‘’Fidesz’’ partiyası builki qanunvericilik seçkilərində çoxluğu təmin etdi – baxmayaraq ki, ölkədə populist partiyalar üçün səsvermənin ümumi payı digər sağçı populist qrup ‘’Jobbik’’-in qoşulması ilə bir qədər azalmışdı. Polşada hakim Hüquq və Ədalət Partiyası (Pis) 2001-2019-cu illər arasında səs payını təqribən dörd dəfə artıraraq on səsdən təxminən dördünə sahib olub.

Belçika və Fransada populist partiyaları dəstəkləyən seçicilərin ümumi payı son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə artsa da, həm sağ, həm də sol təmayüllü populist partiyalar üçün müəyyən nailiyyətlər var. Sağ təmayüllü ‘’Flaman Maraqları Partiyası’’ 2019-cu ildə Belçikanın təxminən 12%-nin səsini qazanaraq, 2007-ci ildən bu yana keçirdiyi ən uğurlu seçkilərdən birini qeyd etdi. Lakin sol təmayüllü ‘’Belçika İşçi Partiyası’’ da 2019-cu ildə təxminən 9% səs qazanaraq yüksəlişdə oldu.

Ancaq bütün populist partiyalar yüksəlişdə deyil.

Almaniya və Yunanıstan bu tendensiyanı bir qədər aşağı salırlar. Almaniyada sağ təmayüllü Almaniya üçün Alternativ (AfD) partiyasına dəstək azalıb və onu ən böyük müxalifət partiyası və ümumilikdə üçüncü ən böyük partiya iddiasından çıxardı.

Yunanıstanda populist partiyalar hələ də səslərin böyük bir hissəsini toplasa da, son illərdə onların populyarlığı bir qədər aşağı düşüb. Sol təmayüllü ‘’Syriza’’ orada Yunan ‘’Həll’’ və ‘’Qızıl Şəfəq’’ də daxil olmaqla sağçı partiyalardan əhəmiyyətli dərəcədə daha populyardır.

Paşa Bayramov