Atom silahı- tərəfdarların istəkləri
İranda 2015-ci ildə bağlanmış “nüvə sazişi” ilə bağlı məyusluq artır. Dörd il ərzində müqaviləni ilk dəfə dəstəkləyənlərin sayı 50%-dən aşağı düşdü - bunu Merilenddə "İranPoll" ilə birgə Beynəlxalq Münasibətlər və Təhlükəsizlik üzrə Araşdırma Mərkəzi tərəfindən aparılan bir araşdırma sübut edir. İranda saziş üzərində işləyən prezidentin reytinqi də bundan asılı olaarq dəyişir. Mütəxəssislərin fikrincə, bu, "qırğılar" siyasətinin tərəfdarlarının ölkədə güclənməsinə işarədir.
Bu gün "nüvə" sazişinin imzalanmasını təsdiqləyən iranlıların sayı 42% -ə enib. 2015-ci ilin avqust ayında Merilenddəki Beynəlxalq Münasibətlər və Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzinin və "İranPoll" konsaltinq şirkətinin oxşar araşdırmalarında bu göstərici 85% -ə çatmışdı. Sorğuda iştirak edənlərin yalnız 12% -i anlaşmanı qəti şəkildə dəstəklədiklərini söyləyirdilər. Rəyi soruşulanların 59% -i bildirib ki, İran bu razılaşmanı -Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planını(JCPOA) – indi tərk etməlidir. Sorğuda iştirak edənlərin dörddə üçü Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planına-JCPOA-ya qayıdacaqları təqdirdə ABŞ ilə çoxtərəfli əsasda yeni danışıqları dəstəkləyəcəklərini söyləyib. İranlıların 51% -i ABŞ ilə təkbətək danışıqların tərəfdarı olacaqlarını bildiriblər.
İslam İnqilabı Keşikçilər Korpusunun Qüds qüvvələri komandiri Qasım Suleymani İran rəhbərliyində ən populyar şəxslərdən biridir. 10 respondentdən 8-i onun haqqında müsbət fikir söyləyir. İranlıların 2017-ci il seçkilərində hazırkı prezident Həsən Ruhaniyə məğlub olan məhkəmə sisteminin başçısı İbrahim Raisiyə rəğbət bəslədiyini görmək olar. Üçdə ikisi Raisiyə ehtiram göstərdiyini dilə gətirirlər.
Xatırladaq ki, 2015-ci ildə 60% iranlı Ruhaniyə rəğbət göstərmişdi. Onun tərəfdarlarından olan xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərifin də mövqeyi ictimai fikirdə təsirlənməyə məruz qalıb. Onun bəyənilmə reytinqi 67% -dir, baxmayaraq ki, 2015-ci ilin 56% ilə müqayisədə yalnız 26% ona güclü dəstək verir.
Ruhani və Zərif bildiyiniz kimi, şərti islahatçı platformanın əsas simaları hesab olunurlar. 2017-ci ildə eyni elm adamlarının apardığı bir sosioloji araşdırmaya baxsaq - respublikadakı prezident seçkiləri fonunda, indiki liderin İranın digər dövlətlərlə münasibətlərini yaxşılaşdıra biləcək bir adam gördüyü aydın olur. 2017-ci ildə ona səs verənlərin əksəriyyəti (10 respondentdən 8-i) işsizliyin azaldılmasının növbəti dörd il üçün prezidentin prioriteti olması lazım olduğunu söylədi.
Sorğunun digər məqamlarına gəldikdə, böyük əksəriyyət, başqa dövlətlərin səy göstərməməsi halında, JCPOA-dakı bir sıra öhdəliklərin tədricən rədd edilməsinə və sazişin ləğvinə başlayan yeni hökumət siyasətini dəstəkləyir. Tədqiqatçılar etiraf edirlər: Tehranın yeni taktikaları gözləntilərdən daha populyardır. Rəyi soruşulanların dörddə biri Avropanın İranla ticarət kanalları yaratmaq səylərini müsbət qiymətləndirməsinə baxmayaraq, əksəriyyət bu cəhdlərin yalnız kağız üzərində qaldığını düşünür. Başqa bir məqam maraqlıdır. Sorğuda iştirak edən beş respondentdən dördü belə düşünür ki, ümumiyyətlə İranın xaricdəki hərbi əməliyyatlarında iştirak edən IRGC-nin fəaliyyəti İranı daha da təhlükəsiz etmişdir. Bu göstərici may ayından bəri artmışdır.
Tədqiqatlar aprel, may, avqust və oktyabr aylarında telefonla aparılıb. Xəta əmsalı 3.1% təşkil edir. Bu cür sorğuların dəqiqliyi - ümumiyyətlə, şübhə doğursa da, onlar müəyyən bir maraq doğurur. Əsas meyllərin anlaşılmasında İran kimi yerlərdə aparılan sorğuların çox mühüm əhəmiyyəti mövcuddur. Merilenddəki Beynəlxalq Münasibətlər və Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzinin və "İranPoll" konsaltinq şirkətinin məlumatlarında JCPOA dəstəyini azaltmaq və yeni bir təklifi ABŞ-ın 2015-ci il "nüvə sazişinə" alternativ olaraq təklif etmək istədiyi razılaşmanı rədd etmələri maraqlıdır. Təəccüblüsü budur ki, Yaponiya (70%) indi iranlılar arasında ən çox üstünlük təşkil edir, ardınca Çin (58%) və Rusiya (57%).
Vaşinqton “Atlantik Şurası” hesab edir ki, nəticələr İran cəmiyyətinin bəzi siyasi fraksiyalara münasibətindən bəhs edir. "Anketin həqiqətən sözdə sərt xəttin tərəfdarlarına artan dəstəyi əks etdirdiyi görünür". Atlantik Şurada İranın Gələcəyi təşəbbüsünün rəhbəri Barbara Slavin belə deyib. Bu JCPOA ilə məyusluq nəzərə alınmaqla təbiidir. Eyni zamanda, bir çox iranlının ABŞ-la yeni danışıqları - həm ikitərəfli, həm də çoxmillətli formatda, Amerika yenidən dəstəklədiyi təqdirdə dəstək verməsini dəstəkləyir.
Ekspertlər araşdırmada vacib bir detala diqqət çəkir: sorğuda iştirak edənlərin dörddə üçü İranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması Sazişinə üzv olmasını dəstəkləyir. "Bu o deməkdir ki, İran heç vaxt nüvə silahı inkişaf etdirə bilməyəcək" - Slavin sözlərini tamamlayır.