Avropalılar niyə narahatdır?- Sorğu

30 il qabaq Avropanı bir nikbinlik dalğası ağuşuna almışdı, axı, divarlar, rejimlər çökürdü, uzun müddət istibdad altında yaşamış xalqlar azad cəmiyyət, açıq bazarlar qururdu, Avropa birləşirdi.

Sorğunun nəticələrinin təhlili

Avropa Birliyinə daxil olan Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ümumilikdə üzvlüyün onların ölkələri üçün yaxşı olduğunu düşünür. Regionda bir çox demokratik dəyərlərə geniş dəstək var. Ancaq çoxlarının demokratiyaya qucaq açmasına baxmayaraq, adamların spesifik demokratik prinsiplərə öhdəliyi elə də güclü deyil. Keçmiş Şərq Blokunun əhalisi çoxpartiyalı demokratiyaya və bazar iqtisadiyyatına keçidi dəstəkləyir. Kommunizmin süqutundan sonra meydana gələn çoxpartiyalı demokratiya və bazar iqtisadiyyatı ilə bağlı ünvanlanan sualda keçmiş Şərq Blokuna daxil olan vətəndaşların əksəriyyəti bu dəyişiklikləri təsdiqləyiblər. Məsələn, Polşa əhalisinin 85 faizi həm demokratiya, həm də kapitalizmə keçidin tərəfdarı olduğunu ifadə edib. Bununla yanaşı, bu dəstək hər yerdə eyni cür təzahür etməyib. Bolqarların və ukraynalıların üçdə birindən çoxu, rusların isə təxminən yarısı bu fikirdədir.

Demokratiya və bazar iqtisadiyyatı haqda suallar əvvəlcə 1991-ci ildə, daha sonra isə 2009-cu ildə respondentlərə ünvanlanıb. Macarıstan, Litva və Ukrayna kimi ölkələrdə 1991-2009-cu illər aralığında hər iki məsələyə dəstək əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Son on ildə isə yenidən artmağa başlayıb.

Rusiyada həm çoxpartiyalı demokratiya, həm də kapitalizmə dəstək mövcuddur. Mərkəz bildirir ki, demokratiya və azad bazarlara dəstəyin fərqli səviyyədə olması cəmiyyətin son 30 ildə əldə etdiyi inkişaf, cəmiyyətlərin hansı dərəcədə irəliləməsi, hansı həddə çatmasıyla bağlı ola bilər. Polşa, Çexiya və Litvada rəyi soruşulanların çoxu, Macarıstan və Slovakiyada isə hər 10 nəfərdən dördü inanır ki, bu gün ölkələrində müşahidə olunan iqtisadi durum kommunizm dövründəkindən daha yaxşıdır. Qeyd olunan beş dövlətin əhalisi arasında bu fikrin üstünlük təşkil etməsinin səbəbi kimi Avropanın qlobal maliyyə böhranının təsiri ilə mübarizə apardığı 2009-cu ildəki vəziyyətdən fərqli olaraq indi daha yaxşı vəziyyətdə yaşadıqlarını güman etdiklərinə görə formalaşıb.

Ölkələrinin son 30 ildə bəzi məsələlərdə irəliləyiş olub olmadığı haqqında soruşduqda, Mərkəzi və Şərqi Avropada rəyi soruşulanlar təhsil və həyat standartları kimi məsələlərlə bağlı daha müsbət düşünüklərini qeyd ediblər. Lakin qanun-qayda, ailə dəyərlərinə gəlincə, fikirlər fərqlənir, bundan başqa, bir çox respondent qeyd edir ki, dəyişikliklər səhiyyə sahəsinə mənfi təsir göstərib.

Ümumi bir fikir də ondan ibarətdir ki, son 30 ilin nəhəng dəyişikliyindən orta statistik vətəndaşlara nəzərən elitalar daha çox mənfəət əldə ediblər. Mərkəzi və Şərqi Avropa əhalisi arasında keçirilmiş sorğuda iştirak edənlərin əksəriyyəti bu dəyişikliklərdə siyasətçilərin, biznes liderlərin və iş adamlarının daha çox qazanc əldə etdiyini, sadə insanları isə nəzərə almadıqlarını söyləyib.