Avropalılar Aİ-nin dünyada rolunu gücləndirmək istərdilər, lakin bunda israrlı deyillər
İqlim dəyişikliyi, qeyri-qanuni miqrasiya, saxta xəbərlər və milli sərhədləri aşan süni intellektin sürətli inkişafı Avropanın 21-ci əsrin bu cür çağırışlarının öhdəsindən təkbaşına gələ bilməyəcəyi və kənarda qalmaqla kifayətlənməyəcəyi fikrini daha da gücləndirdi. Avropalılar İttifaqının beynəlxalq məsələlərdə daha fəal rol oynamasını istəyirlər, lakin bunu prioritet hesab etmirlər.
Yeni keçirilmiş ictimai rəy sorğusunun nəticələrinə görə, Avropa Komissiyasının fəaliyyətinin reytinqi Aİ məkanında qeyri-bərabər paylanır. Bir sıra üzv ölkələrdə bu nəticələr qorxunc dərəcədə aşağıdır. Bu, Ursula von der leyenin vəfizə başında ikinci müddət qalma şansını şübhə altına alır.
Aİ vətəndaşlarının əksəriyyəti öz ölkələrinin Aİ üzvlüyünü müsbət qiymətləndirir, lakin onların yalnız üçdə biri Avropa Komissiyasının işini bəyənir. Avropa seçkiləri ərəfəsində İpsos tərəfindən Euronews üçün keçirilən eksklüziv sorğunun nəticələri bu nəticələri üzə çıxarıb. Bu, Ipsos tərəfindən Euronews üçün eksklüziv sorğunun əsas nəticələrindən biridir. O, iyunun 6-dan 9-dək keçiriləcək Avropa Parlamentinə seçkilər ərəfəsində Aİ-yə üzv olan 18 ölkənin 26 minə yaxın sakini arasında keçirilib.
Bu tipli ilk sorğu göstərdi ki, Aİ sakinlərinin 40%-i blokun qlobal çəkisinin artırılmasını “prioritet” hesab edir; 42% bunun "vacib, lakin prioritet deyil" olması lazım olduğuna inanır. Respondentlərin yalnız 18%-i bu işi “ikinci dərəcəli” hesab edir.
Portuqaliya və İspaniya sakinləri İttifaq haqqında digərlərinə nisbətən daha həvəslidirlər və Çexiya Aİ-də mövcudluğunu əhalinin yarısından azının qiymətləndirdiyi yeganə dövlətdir. Slovakiya, Fransa və İtaliya Avropanın birləşdirilməsi layihəsinə kifayət qədər şübhə ilə yanaşırlar.
“Bruegel” Brüssel İnstitutunun əməkdaşı Françesco Nikoli nəticələri belə şərh edir:
“Hesab edirəm ki, Avropaya inteqrasiyanın bu mərhələsində vətəndaşların 60%-dən çoxunun İttifaqa müsbət, cəmi 15%-ə yaxınının isə mənfi münasibət bildirməsi tamamilə normaldır. Lakin bu, onun siyasətinin konkret elementlərindən daha çox, güclü daxili əlaqələri olan İttifaq ideyasına dəstək olduğunu göstərir. Bu, Avropa İttifaqı haqqında deyil, Avropaya inteqrasiya prosesinin hazırkı nəticələri ilə bağlı mühakimədir”.
Respondentlərin 37%-i Ursula fon der Leyenin rəhbərliyi altında hazırkı Avropa Komissiyasının fəaliyyətini müsbət qiymətləndirir. Onlar Brüsselin koronavirusun yayılmasından tutmuş Ukraynadakı müharibəyə qədər çoxsaylı böhranların öhdəsindən gəlmək səylərini qiymətləndirirlər. 32% Avropa Komissiyası haqqında hər hansı fikir bildirməkdən çəkinib, 31% isə mənfi rəy bildirib. Fransada təsdiq səviyyəsi xüsusilə aşağıdır.
Françesco Nikoli:
“Fransızların indi Makrona qarşı üsyan etməsinə təəccüblənmirəm. Bu, prezident parabolasının indiki mərhələsində olduqca xarakterikdir. Seçicilərin Von der Leyeni Makronla güclü şəkildə əlaqələndirməsinə təəccüblənmirəm. Ona görə də Makronu sevməmək Von der Leyeni sevməmək deməkdir”
Avropa Komissiyasının rəhbərini əsasən solçu partiyaların seçiciləri, mühafizəkarlar və millətçilər tənqid edirlər. Lakin Ursula fon der Leyenin öz siyasi ailəsi olan Avropa Xalq Partiyasındakı seçicilərin beşdə birinin onun mirasını bəyənməməsi də diqqətçəkəndir.
Sorğunun nəticələri, COVID-19 pandemiyası, Rusiyanın Ukraynaya geniş miqyaslı işğalı və İsrail ilə HƏMAS arasındakı müharibə də daxil olmaqla ardıcıl bir neçə böhrandan sonra diplomatiyanın əhəmiyyətinin artmasını əks etdirir, nəticədə Aİ çoxtərəfli forumlarda daha çox yer verir və Qərb müttəfiqləri ilə daha çox koordinasiya yolunu tutur.
Avropa Komissiyasının prezidenti olanda Ursula fon der Leyen söz vermişdi ki, onun icraedici hakimiyyəti “geosiyasi” olacaq və dünya səhnəsində daha böyük təsirə malik olacaq.
Fon der Leyen bildirirdi ki, “Biz dəyərlərimizi təsdiqləmək üçün ittifaqlara və koalisiyalara sərmayə qoyacağıq. Biz açıq və ədalətli ticarət vasitəsilə Avropanın maraqlarını təşviq edəcək və qoruyacağıq. Biz əməkdaşlıq vasitəsilə tərəfdaşlarımızı gücləndirəcəyik, çünki güclü tərəfdaşlar Avropanı güclü edir".
2019-cu ildə Avropa Parlamentində danışan fon der Leyen deyirdi ki, “Komissiyam etimad dilində danışmaqdan qorxmayacaq. Amma bu, bizim yolumuz, Avropa yolu olacaq. Bu, mənim ağlımda olan və Avropanın təcili olaraq ehtiyac duyduğu geosiyasi komissiyadır”.
Demək olar ki, beş il sonra, avropalılar daha az inamla olsa da, onun fikrini bölüşürlər.
Daha güclü Qlobal Avropanın ən qızğın tərəfdarları Portuqaliyada (respondentlərin 56%-i bunu “prioritet” hesab edir), Bolqarıstanda (50%) və İspaniyadadır (49%). Bunu “ikinci dərəcəli” adlandıranların ən böyük payı Polşa (28%), Rumıniya (25%) və BMT Təhlükəsizlik Şurasında daimi üzvü olan Fransadır (21%).
Baş nazir Viktor Orbanın xarici siyasətdə Brüsseldən ayrılmaq niyyətində olduğu Macarıstanda 55% səs çoxluğu bu cavab üçün ən yüksək “vacib, lakin prioritet deyil”i cavabını seçib.
İyunda keçiriləcək seçkiləri öncəsi səsvermə niyyətlərinə nəzər salsaq, dörd avropapərəst partiyanın tərəfdarları çox güman ki, Aİ-nin beynəlxalq rolunun artırılmasını “prioritet” hesab edəcəklər: Avropa Xalq Partiyası (50%), Sosialistlər və Demokratlar ( 50%) və Yenilənmiş Avropanın liberalları (51%). ) və “yaşıllar” (47%).
Bunun əksinə olaraq, sərt sağçı Avropa Mühafizəkarlar və İslahatçılar qrupunu (European Conservatives and Reformists) dəstəkləyənlərin 35%-i və ifrat sağçı Kimlik və Demokratiyanı (Identity and Democracy Party) dəstəkləyənlərin 25%-i bu istiqaməti “prioritet” olması lazım olduğunu düşünür.
Ümumiyyətlə, Ipsos sorğusunun müəyyən etdiyi kimi, Aİ siyasətinin 10 əsas istiqaməti arasında blokun qlobal təsirinin gücləndirilməsi Ukraynaya yardım və azlıqların müdafiəsindən sonra səkkizinci yeri tutur.
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin sektor müdiri, politoloq İlyas Hüseynov