Azərbaycan yeni siyasi münasibətlər sistemi formalaşdırır

Azərbaycan bu gün qalib ölkə olaraq geostrateji mövqelərini xeyli gücləndirərək qlobal siyasi gücə çevrilib. Nəticədə ölkəmizin beynəlxalq münasibətlər sistemində mövqeləri xeyli qüvvətləndi, indi Azərbaycan Şərqdən Qərbə, Avropadan Asiyaya qədər siyasi proseslərin vacik aktorlarındandır.

Ölkə rəhbərinin hər həftə gerçəkləşdirdiyi xarici səfərlərdə dövlət başçımıza olan hörmət və ehtiramın bir daha şahidi oluruq. Bütün bunlarla yanaşı postpandemiya dövrünün qlobal çağırışları və Qarabağ müharibəsindən sonra ölkəmizdə yaranan lokal fon qanunvericilikdə müəyyən dəyişikliklər və yenilikləri labüd edirdi. Bəzi qanunlar uzun illər əvvəl qəbul edilib. Dəyişən qalib ölkənin qanunları həm yeniləşən dünyaya uyğun olmalı, həm də milli çalarları özündə birmənalı şəkildə əks etdirməlidir. Cəmiyyətdən də bu mövzuda xeyli çağırışlar var. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan bu gün siyasi münasibətlər sistemi baxımından dünyaya örnək olacaq rol model rolunu oynaya bilir. Ən tərəqqi etmiş ölkələrdə belə siyasi qüvvələr və ideologiyalar arasında ciddi ixtilaflar və konfrantasiyalar yaşanır. Cəmiyyətlərin daxilində ciddi xaos və siyasi dözümsüzlüklər müşahidə edilir.Bizim regionumuzda Ermənistanda, Avropada-Fransada, Almaniyada və ABŞ-da siyasi rəqiblərin necə radikallıq nümayiş etdirdiyini müşahidə edirik.

Kəskinləşən sağ radikal elementlər və şüarçı ifrat solçuluq siyasi rəqabət anlayışın meyarlarını dünyada sarsıtmağa başlayıb. Azərbaycanda isə iqtidar müxalifətlə dialoq aparır, Azərbaycan dövləti partiyaların inkişafı üçün onlara şərait yaradır, hakim partiyanın tədbirlərinə müxalif partiya rəhbərləri dəvət edilir. Prezident Administrasiyasının Siyasi partiyalar və qanunvericilik hakimiyyəti ilə əlaqələr şöbəsi tərəfindən müxalif partiyalar dinlənilir, təklifləri eşidilir və müzakirələr daimi xarakter alıb. Eyni zamanda bütün bu pozitiv nüanslar siyasi partiyalar haqqında qanunun yeniləşib daha da inkişaf etdirilmısini zəruri edirdi.

Qanun hazırlanarkən daha bir örnək addım atılaraq aidiyyatı bütün sferaların fikirləri öyrənildi. Qanun layihəsi Milli Məclisin saytında yerləşdirildi, yeni layihə ilə tanış olub ora əlavələrlə bağlı bütün maraqlı kəsimlər öz təkliflərini səsləndirdi. Milli Məclis tərəfindən partiyalarla dinləmələr keçirildi. Bütün siyasi qüvvələrdən yeni qanun layihəsinə dair təkliflər alındı, onların fikirləri və tövsiyələri nəzərə alındı. Eyni zamanda ölkə ictimaiyyətinin tanınan siyasi şərhçiləri, media nümayəndələri və QHT təmsilçiləri ilə də dinləmələr keçirildi və təkliflərimizi səsləndirdik. Qanun böyük peşəkarlıqla formalaşdırıldı, dinləmələr vasitəsiylə fikirlər toplandı və nəticədə plenar iclasda müzakirəyə çıxarılmağı məqsədəmüvafiq hesab edildi.

İctimai rəydə də “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanuna ehtiyac olmağı öz əksini tapdı. Milli Məclisin müraciəti əsasında Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi tərəfindən “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun layihəsinin qəbulundan öncə ictimai rəy sorğusu keçirildi. Rəy sorğusunda vətəndaşların yeni qanun layihəsinin müddəaları da daxil olmaqla təqribən qırx sual ətrafında mövqeyi öyrənildi. Burada 21 suala cavablar qeyd olunub. Sorğu 1071 respondent arasında ev təsərrüfatlarında aparılıb. Sorğuda əhatə edilmiş respondent sayına əsasən, nəticələrin xəta əmsalı 95% əminlik intervalında 3% təşkil edib.

Qanunda vacib nünaslar var ki, təhlükəsizlik və bir sıra məsələlərə görə mühüm əhəmiyyətə malikdir. Seçkilərdə iştirak edən partiyalar Milli Məclisdə təmsil olunmadıqları halda da dövlətdən maliyyələşəcək. Bu isə siyasi rəqabətin bütün nəzakət qaydalarını tapdaladığı qlobal siyasi cameə üçün də uğurlu örnək ola bilər. “Siyasi partiyalar haqqında” qanun layihəsi 66-dan artıq dəyişikliklərdən sonra yalnız parlament partiyaları və bütövlükdə Milli Məclisin təşəbbüsü ilə deyil, eləcə də parlamentdə təmsil olunmayan 50-dən çox partiyanın, həmçinin 3-cü sektorun, vətəndaş cəmiyyəti institutlarının birgə layihəsi kimi vətəndaşlarımızın maraqlarını özündə ehtiva edir. Partiyaların yaradılması üçün üzv tələbənin 10 mindən 5 min nəfərə endirilməsi ölkəmizdə səsvermə hüquqlu vətəndaşların bir faizindən də aşağı göstəricidir, bu özlüyündə yetərincə demokratik bir normadır və Venetsiya Komissiyasının 2010-cu ildə qəbul etdiyi tövsiyyələrə- yəni, səsvermə hüquqlu əhalinin bir faizi normasına tam uyğundur.

Seçkilərdə 2 və ya 3 dəfə iştirak etməyən partiyaların qeydiyyatının ləğv edilməsi ilə bağlı müddəaların layihədən çıxarılması dinləmələrdəki fikirlərə verilən dəyərin göstəricisidir. Azərbaycanda ilk dəfə, dövlət hər hansı kvota qoymadan, yəni 3 faizlik baryer müəyyənləşdirmədən seçki prosesinə marağı artırmaq və beləliklə, siyasi rəqabəti gücləndirmək, seçiciləri ayrılıqda deyil, nizami və strukturlaşmış partiyalara cəlb etmək üçün mükəmməl bir modeli qanunvericiliyə  daxil edir.

Yeni qanun layihəsində zamanın çağırışları tam əks olunub. Bir siyasi partiyanın bütün xalqın adından danışmaq haqqı yoxdur və qanunvericilikdə bu məsələ qeyd olunmaqla siyasi partiyaların açıqlamalarındakı məsuliyyətini artıracaq. Siyasi partiyanın aldıqları üzvlük haqları, ianələr və digər əvəzsiz köçürmələr Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq mənfəət vergisindən azad olunur ki, dünyanın ən qabaqcıl ölkələrində bu sahədə vəziyyət ürəkaçan deyil.

Siyasi partiyaya ayrılmış dövlət maliyyə yardımının xərclənməsinin yoxlanılması Hesablama Palatası tərəfindən, siyasi partiyanın digər maliyyə fəaliyyətinin yoxlanılması Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən həyata keçiriləcək. Vətəndaşlarımız qarşısında siyasi partiyaların hesabatlılığı təmin edilmiş olacaq. Siyasi partiyanın Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda istənilən növ (hər növ maliyyə təşkilatları daxil olmaqla) hesab açması qadağan olunur. Dövlətçilik maraqları prizmasından yanaşdıqda mütləq diqqət edilməli müsbıət məqamlardan biridir.

“Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun layihəsi Azərbaycanda siyasi münasibətlər sisteminə əvəzsiz töhfə verəcək. Yeni qanun layihəsi dövlətin siyasi partiyaların inkişafına olan yanaşmasını da özündə əks etdirir.