Budapeştdən gələn mesaj: Türk dünyasında inteqrasiyanın mərkəzində Azərbaycan

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) 21 may 2025-ci il tarixində Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə keçirilən sammiti təşkilatın qarşılıqlı əlaqələrinin dərinləşdirilməsi və Türk dünyasının strateji hədəflərinin yenidən formalaşdırılması baxımından əhəmiyyətli hadisədir. Bu sammit Azərbaycan üçün yalnız diplomatik platforma deyil, həm də Türk dünyasının iqtisadi və siyasi birliyinin möhkəmlənməsində liderlik missiyasının təzahürüdür.

Türk Dövlətləri arasında iqtisadi əlaqələrin mövcud durumu

Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələr arasında iqtisadi əlaqələr 2024-cü ildə əhəmiyyətli dinamikaya malikdir. Üzv ölkələrin ümumi ticarət dövriyyəsi 2024-cü ilin yanvar-noyabr aylarında təxminən 145 milyard ABŞ dolları səviyyəsindədir ki, bu da 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 6 faiz artımı göstərir. Ticarət dövriyyəsinin böyük hissəsi Türkiyə, Azərbaycan və Qazaxıstan arasında cəmləşir.

Türk Dövlətləri arasında qarşılıqlı ticarət həcmi 2024-cü ildə 40 milyard dolları ötüb. Bu rəqəm 2023-cü ilə nisbətən 8 faiz artıb və təşkilatın iqtisadi inteqrasiyasının gücləndiyini nümayiş etdirir. Xüsusilə, Türkiyə ilə Azərbaycan arasında ticarət dövriyyəsi 15 milyard dollara yaxınlaşır. Qazaxıstan və Özbəkistanla ticarət əlaqələri də 10 milyard dollar səviyyəsindədir.

Türk Dövlətləri arasında nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlıq 2024-cü ildə önəmli irəliləyişlər göstərir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu vasitəsilə daşınan yük həcmi 2024-cü ildə 3,3 milyon tona çatıb ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 12 faiz artım deməkdir. Bu dəmir yolu layihəsi Türk dünyasının Avropa ilə əlaqələrini gücləndirir və regional ticarətin həcmini artırır.

Eyni zamanda, Orta Dəhliz layihəsi çərçivəsində yük daşımalarının həcmi 2024-cü ildə 4 milyon tona yaxınlaşıb. Bu, Çin-Avropa marşrutunda alternativ və sürətli nəqliyyat dəhlizi kimi Türk Dövlətlərinin iqtisadi mövqeyini gücləndirir.

2024-cü ildə Türk Dövlətləri arasında birgə investisiya layihələrinin sayı artıb. Üzv ölkələr arasında sərmayə qoyuluşları 25 milyard ABŞ dollarına yaxınlaşır. Azərbaycanın bu sahədə rolu xüsusilə diqqətəlayiqdir. Bakı və digər şəhərlərdə həyata keçirilən birgə sənaye və texnologiya parkları, həmçinin enerji sektorunda ortaq layihələr Türk dünyasının iqtisadi inteqrasiyasını möhkəmləndirir.

Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində 2024-cü ildə 15-dən çox yeni iqtisadi əməkdaşlıq memorandumu imzalanıb. Bu sənədlər ticarət, enerji, kənd təsərrüfatı və turizm sahələrində qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı genişləndirir.

Türk Dövlətləri arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq 

 Azərbaycanın enerji resursları təşkilatın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsas rol oynayır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri vasitəsilə 2024-cü ildə 55 milyon ton neft daşınıb ki, bu da ötən illərlə müqayisədə 5 faiz artım deməkdir.

Eyni zamanda, qaz nəqli sahəsində əməkdaşlıq genişlənir. Azərbaycan qazının Türk Dövlətlərinə ixracı 2024-cü ildə 8 milyard kubmetr səviyyəsindədir. Bu, təşkilatın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasına və regional inteqrasiyanın dərinləşməsinə xidmət edir.

Türk Dövlətləri arasında mədəni əlaqələr 2024-cü ildə də önəmli inkişaf mərhələsi keçir. Azərbaycan Türk dünyasının ortaq mədəni irsinin qorunması və təbliği istiqamətində fəal rol oynayır. 2024-cü ildə keçirilən Türk Dünyası Mədəniyyət Festivalına 10-dan çox ölkədən 600-dən artıq sənətçi qatılıb.

Bu tədbirlər türk xalqları arasında qarşılıqlı anlaşmanı artırır, mədəni dəyərlərin paylaşılmasını və birgə layihələrin həyata keçirilməsini stimullaşdırır. Mədəni əməkdaşlıq Türk Dövlətləri arasında ideoloji birliyin əsas dayağıdır.

Azərbaycanın 44 günlük Vətən Müharibəsində qazandığı qələbə Türk Dövlətləri arasında təhlükəsizlik əməkdaşlığının gücləndirilməsi üçün nümunəvi model kimi qəbul edilir. 2024-cü ildə təşkilat üzvləri arasında təhlükəsizlik sahəsində birgə təlimlər və informasiya mübadiləsi intensivləşib.

Budapeşt sammitində təhlükəsizlik məsələləri əsas mövzulardan biridir. Azərbaycan bu sahədə fəal rol oynayır və təşkilatın ortaq müdafiə strategiyasının formalaşmasına töhfə verir.

Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi Türk Dövlətləri Təşkilatında liderlik missiyasını gücləndirir. Ölkə Şərq və Qərbin qovşağında yerləşir və Avrasiya inteqrasiyasının mühüm mərkəzlərindən biridir. Bu, Azərbaycanın TDT-nin qlobal siyasətdə daha aktiv iştirakına imkan yaradır.

Azərbaycan Prezidentinin vurğuladığı kimi, Türk Dövlətləri Təşkilatı yalnız regional əməkdaşlıq platforması deyil, həm də qlobal çağırışlara cavab verən güclü birlikdir. Azərbaycanın bu təşkilatdakı fəallığı həm daxili, həm də xarici siyasətdə yeni diplomatik imkanlar açır və türkdilli xalqların birliyini möhkəmləndirir.

Budapeşt sammiti Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişafında yeni mərhələdir. Azərbaycan bu prosesdə təşəbbüskar və lider kimi çıxış edir, Türk dünyasının birliyini və gücünü beynəlxalq səviyyədə nümayiş etdirir. Bu sammit təşkilatın iqtisadi, siyasi və təhlükəsizlik sahələrində qarşıya qoyduğu məqsədləri yenidən müəyyənləşdirir və Azərbaycanın regional və qlobal siyasətdə artan rolunu təsdiqləyir.

Türk Dövlətləri Təşkilatının 2025-ci il üçün müəyyən etdiyi strateji məqsədlər – iqtisadi inteqrasiya, təhlükəsizlik əməkdaşlığı, mədəni birliyin gücləndirilməsi və qlobal siyasətdə təsirin artırılması – Azərbaycanın xarici siyasətinin prioritetləri ilə tam uzlaşır. Bu sinerji Türk dünyasının gələcəkdə daha da möhkəm və təsirli güc mərkəzinə çevriləcəyinə inamı artırır.

 

Tural İsmayılov

STM-in sektor müdiri