2025-ci ilin aprel ayı üzrə dünyada təhsil gündəmi

2025-ci ilin aprel ayında dünyanın müxtəlif ölkələrində təhsil sahəsində müşahidə olunan tendensiyalar və aparılan islahatlar, qlobal miqyasda təhsil sistemlərinin hansı istiqamətdə dəyişdiyini göstərir.

Müasir dövrün təhsil siyasətləri getdikcə daha çox sosial rifah, psixoloji sağlamlıq, texnologiyaya uyğunlaşma, valideyn iştirakı və əmək bazarına hazırlıq kimi kompleks istiqamətləri özündə birləşdirir. Digər tərəfdən, bəzi ölkələrdə təhsil sisteminin rəqabətə əsaslanması və yüksək akademik performansa yönəlik təzyiqlər şagirdlərin psixoloji rifahına mənfi təsir göstərir. Gənc yaşlardan başlayaraq uğur mərkəzli yanaşma, yüksək gözləntilər, psixoloji yüklənməyə və emosional pozuntulara səbəb ola bilir. Bu isə təhsil sistemlərinin balanssız inkişafının və rifahı nəzərə almayan yanaşmaların risklərini üzə çıxarır. Bununla yanaşı, elm, texnologiya, mühəndislik və riyaziyyat (STEM) sahələrinin təhsildə prioritetləşdirilməsi də diqqət çəkir. Uşaqlıqdan başlayaraq elmi marağın təşviqi və bu sahələrdə ixtisaslaşmış kadrların hazırlanması gələcək əmək bazarına hazırlığın əsas tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilir.

Ümumilikdə, bu tendensiyalar göstərir ki, təhsilin uğuru artıq yalnız akademik göstəricilərlə deyil, həm də şagirdlərin sosial rifahı, emosional sağlamlığı, texnoloji çevikliyi və ailə-məktəb münasibətlərinin keyfiyyəti ilə ölçülür.

Aşağıda yeddi təhsil gündəmi haqqında icmal xəbərlər  qeyd edilib.

1.    Böyük Britaniyada gənclərin sosial-emosional bacarıqları digər ölkələrdəki yaşıdlarından geri qalır 

3 aprel

Böyük Britaniyada yerləşən Milli Təhsil Araşdırmaları Fondu (NFER) müəyyən edib ki, 15-16 yaşlı gənclərin sosial-emosional bacarıqları bir çox ölkələrlə müqayisədə aşağıdır. Beş illik “Skills Imperative 2035” tədqiqat proqramı çərçivəsində nəşr olunan hesabata görə, Böyük Britaniyada gənclər, əməkdaşlıq, empatiya, stresslə mübarizə və emosional nəzarət kimi sahələrdə Yaponiya, Kanada, Estoniya və İsveç kimi ölkələrdən geri qalır.

2.    Cənubi Koreyada şagirdlər universitet təzyiqi altında böyüyürlər

6 aprel

Təhsildə rəqabətin ən qızğın olduğu ölkələrdən biri olan Cənubi Koreyada 4 yaşlı uşaqlar elit uşaq bağçalarına qəbul olunmaq üçün 15 dəqiqə ərzində 5 paraqrafdan ibarət ingilis dilində inşa yazmalıdır. Xüsusilə də paytaxt Seulun Qanqnam rayonundakı Daeçi-dong məhəlləsi ölkənin “təhsil paytaxtı” kimi tanınır. Bu bölgədəki uşaq bağçalarına qəbul olunmaq uşağın gələcəkdə ölkənin nüfuzlu SKY universitetlərinə (Seul Milli Universiteti, Koreya Universiteti və Yonsey Universiteti) daxil olması üçün ilk addım kimi qiymətləndirilir. Ailələr uşaqlarının akademik uğurunu təmin etmək üçün özəl repetitorluq mərkəzlərinə (hagwon) böyük investisiyalar qoyurlar. 2023-cü ildə Cənubi Koreyada özəl təhsilə xərclənən pulun 20 milyard dolları keçəcəyi bildirilir. Lakin bu gərgin rəqabətin uşaqların psixologiyasına mənfi təsirləri olduğu müşahidə edilir. Tələbə intiharlarının İƏİT ölkələri arasında ən yüksək olduğu Cənubi Koreyada 2023-cü ildə 214 şagird intihar edib. Bu səbəbdən bəzi ailələr təhsilə olan təzyiqləri şübhə altına almağa və alternativ yollar axtarmağa başlayıb. 

3.    Böyük Britaniya məktəblərində mobil telefon qadağaları daha çox yayılır 

10 aprel

Böyük Britaniyada keçirilən ümummilli sorğu nəticəsində məlum olub ki, məktəblərdə mobil telefondan istifadə getdikcə daha çox qadağan edilir. Böyük Britaniyada uşaq hüquqlarının təşviqi və müdafiəsinə cavabdeh olan ictimai qurum olan Uşaq Müvəkkili tərəfindən Rachel de Souza tərəfindən başlatılan sorğu 15 000 məktəbdən alınan məlumatlar əsasında aparılıb. Sorğunun nəticələri göstərdi ki, məktəb rəhbərləri mobil telefondan istifadəni tez qadağa qoyub, ibtidai məktəblərin 99,8 faizi, orta məktəblərin isə 90 faizi bu qadağaları tətbiq edib. Təhsil Birliyinin baş katibi Daniel Kebede mobil telefonların gənclərə zərərli təsirlərini gündəmə gətirib və məktəb rəhbərliyinin mobil telefonları tamamilə qadağan etməli olduğunu bildirib. Kebede gənclərin psixoloji sağlamlıqlarına zərər vuran zərərli məzmuna mobil telefonları vasitəsilə daxil ola bildiklərini vurğulayıb. O, mobil telefonların qadın-kişi münasibətlərinə, sosial münasibətlərə mənfi təsir etdiyini də bildirib.

4.    Səudiyyə Ərəbistan məktəb performansı məlumatlarını ailələr üçün təqdim edir

12 aprel

Səudiyyə Ərəbistanı ölkənin təhsil tarixində bir ilk olaraq 22.000 məktəbin performans məlumatlarını ailələrlə paylaşmağa başlayıb. Milli Təhsil Nazirliyi yanında Təhsil və Tədrisi Qiymətləndirmə Komissiyası tərəfindən istifadəyə verilən “Müstəqbəlhum” tətbiqi valideynlərə övladlarının akademik uğurları ilə bağlı anında məlumat əldə etmək imkanı verir. Bu proqram sayəsində valideynlər milli imtahan nəticələrindən tutmuş universitetə qəbul imtahanlarına qədər bir çox fərqli məlumatdan istifadə edərək uşaqlarının performansını izləyə bilərlər. Səudiyyə hökumətinin bu təşəbbüsü təhsildə şəffaflıq və hesabatlılığı təmin etmək məqsədi daşıyır. O, həmçinin ailələrin təhsil prosesinə daha çox cəlb olunmasını təşviq etmək və məktəblər və ailələr arasında etimadı gücləndirmək məqsədi daşıyır. Səlahiyyətlilər “Müstəqbəlhum” tətbiqinin məktəblər arasında sağlam rəqabət mühiti yaradacağını və ümumi təhsilin keyfiyyətini artıracağını gözlədiklərini bildirir. Layihə çərçivəsində 1,7 milyarddan çox məlumat toplanıb, 1,5 milyon şagird isə performansın qiymətləndirilməsində iştirak edib. Bundan əlavə, 24 min məktəb özünüqiymətləndirmə prosesini tamamlayıb və layihədə 100 faiz iştiraka nail olunub. Tətbiqin qarşıdakı illərdə daha geniş istifadəçi bazasına çatacağı gözlənilir.

5.    Suni İntellekt Çinin təhsil islahatlarının mərkəzində yer alır

17 aprel

Çin Təhsil Nazirliyi süni intellekt tətbiqlərinin ölkənin təhsil sisteminin transformasiyası məqsədinə uyğun olaraq tədris proseslərinə, dərsliklərə və kurikulumlara inteqrasiya ediləcəyini açıqlayıb. Rəsmi açıqlamada bildirilir ki, bu addım həm tələbələrin, həm də müəllimlərin əsas bacarıqlarını təkmilləşdirəcək, eyni zamanda innovativ istedadların “əsas rəqabət qabiliyyətini” yaradacaq. Tələbələr üçün nəzərdə tutulan bacarıqlara müstəqil düşünmə, problem həll etmə, effektiv ünsiyyət və əməkdaşlıq kimi 21-ci əsr bacarıqları daxildir.Açıqlamaya görə, süni intellektlə dəstəklənən sinif otaqları daha innovativ və zehni stimullaşdırıcı mühitlərə çevriləcək. Bu, tələbələrə daha dərin və daha mənalı öyrənmə təcrübələrinə sahib olmağa imkan verəcək. Çin 2024-cü ilin əvvəlində DeepSeek adlı yerli dil modeli ilə beynəlxalq diqqəti cəlb etdi və süni intellekt kurslarını genişləndirərək universitetlərə tələbə qəbulunu artırdı. Eyni dövrdə elan edilmiş “2045-ci ilə qədər Güclü Təhsil Ölkəsi” milli fəaliyyət planı innovasiya və texnoloji səmərəliliyə yönəlmiş təhsil strategiyasını qəbul edir.

6.    Yaponiya Tələbə intiharlarının rekord artımını görür

21 aprel

2024-cü il Yaponiyada tələbə intiharlarının rekord səviyyədə artdığı bir il olacaq. Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, ibtidai, orta və ali məktəblərdə ümumilikdə 529 şagird intiharı qeydə alınıb. Bu rəqəm 2022-ci ildə qeydə alınan 514 hadisəni keçərək, indiyə qədərki ən yüksək səviyyəyə çatıb. Qız tələbələrin sayının artması xüsusilə diqqəti cəlb etsə də, intiharların yüzdə 51-dən çoxunun məktəblə bağlı stresslə bağlı olduğu bildirilib. Məlumatlara görə, tələbələrin yaşadığı əsas problemlər akademik uğursuzluqlar, dostluq münasibətlərində problemlər və gələcəklə bağlı narahatlıqlardır. Bundan əlavə, depressiya kimi sağlamlıq problemləri yüzdə 31, ailə problemləri isə 20 faiz intihara səbəb olur. 

7.    İsveç STEM strategiyasını genişləndirir

29 aprel

İsveç hökuməti STEM (elm, texnologiya, mühəndislik və riyaziyyat) sahəsində təhsilin gücləndirilməsi məqsədilə bütün təhsil pillələrini əhatə edən yeni milli strategiya təqdim edib. Strategiya, uşaqlıqdan başlayaraq ali təhsilə qədər olan dövrdə STEM sahəsinə marağın artırılmasına, təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsinə və bu sahədə kadr potensialının genişləndirilməsinə yönəlib. Hökumət, riyaziyyat üzrə PISA nəticələrini yaxşılaşdırmağı, orta məktəblərdə təbiət və texnologiya proqramlarında iştirak edən şagirdlərin sayını artırmağı və ali təhsil səviyyəsində STEM tələbələrinin sayını 2035-ci ilə qədər 90,000-ə çatdırmağı hədəfləyir. 

İstinadlar

1.    https://www.nfer.ac.uk/press-releases/research-finds-young-people-in-england-have-worse-socio-emotional-skills-than-most-of-their-peers-in-other-countries/ 
2.    https://www.scmp.com/week-asia/lifestyle-culture/article/3305274/south-korea-crushing-academic-pressures-start-kindergarten-its-very-worrying 
3.    https://www.theguardian.com/education/2025/apr/10/majority-of-schools-in-england-ban-mobile-phone-use-survey-shows 
4.    https://gulfnews.com/world/gulf/saudi/saudi-arabia-opens-school-performance-data-to-parents-for-the-first-time-1.500091671 
5.    https://www.reuters.com/world/asia-pacific/china-rely-artificial-intelligence-education-reform-bid-2025-04-17/ 
6.    https://www.scmp.com/week-asia/people/article/3307328/japans-youth-suicide-crisis-worsens-record-student-deaths-reported-2024 
7.    https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/news/sweden-stem-strategy-preschool-postgraduate-education 

Elnur Süleymanzadə 
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin Əməkdaşı